مقدمه
صنعت ساخت محصولات فلزی در زمره صنایع راهبردی قرار می‌گیرد که با تولید سازه‌ها، تجهیزات، قطعات صنعتی و ماشین‌آلات سنگین، زیرساخت‌های حیاتی کشور را پشتیبانی می‌کند. این صنعت با صنایع مادر مانند نفت، گاز، پتروشیمی، نیروگاه، فولاد، و پروژه‌های زیرساختی در ارتباط مستقیم است. در بورس تهران، چندین شرکت در این گروه فعالیت می‌کنند که هر یک نقش ویژه‌ای در زنجیره صنعتی کشور دارند.
یکی از مهم‌ترین و باسابقه‌ترین شرکت‌های این حوزه، ماشین‌سازی اراک با نماد بورسی فاراک است. در این مقاله به تحلیل کیفی و ساختاری این نماد پرداخته‌ایم تا تصویری شفاف از عملکرد، ریسک‌ها و فرصت‌های پیش روی سهامداران آن ارائه شود.
معرفی شرکت
شرکت ماشین‌سازی اراک به‌عنوان یکی از اولین و بزرگ‌ترین شرکت‌های صنعتی کشور در حوزه طراحی، ساخت و اجرای تجهیزات صنعتی، در سال‌های پیش از انقلاب تأسیس شد. این شرکت با دارا بودن چندین واحد تولیدی، کارگاه‌های تخصصی، خطوط مونتاژ، ریخته‌گری و مهندسی طراحی، از بزرگ‌ترین مجموعه‌های ساخت تجهیزات صنعتی در خاورمیانه محسوب می‌شود.
فاراک طی چند دهه اخیر، در پروژه‌های کلان کشور در صنایع نیروگاهی، نفت و گاز، پتروشیمی، فولاد، حمل‌ونقل ریلی و شهری، نقش‌آفرینی کرده است. ساختار مالکیت شرکت ترکیبی از سهامداران حقیقی، حقوقی و بعضاً نهادهای وابسته به دولت است. کارخانه و کارگاه‌های اصلی شرکت در شهر اراک واقع شده‌اند که یکی از قطب‌های صنعتی کشور است.
جایگاه شرکت در صنعت فلزکاری
فاراک را باید یکی از معدود شرکت‌هایی دانست که ظرفیت اجرای پروژه‌های بسیار سنگین صنعتی را دارد. از منظر توان مهندسی، ساخت و اجرای پروژه، شرکت در کنار نمادهایی مانند فاذر، فبیرا، رمپنا، فروس و دیگر شرکت‌های EPC قرار می‌گیرد.
در مقایسه با رقبا، گستره فعالیت فاراک متنوع‌تر است و محصولات آن از ساخت تجهیزات نفت و گاز تا جرثقیل‌های صنعتی، دیگ‌های بخار، تجهیزات اسکله‌ای و سیستم‌های حمل مواد را شامل می‌شود. این تنوع باعث شده تا سهم بازار قابل توجهی از پروژه‌های زیرساختی کشور را به خود اختصاص دهد.
عملکرد مالی
بر اساس گزارش تفسیری هیئت‌مدیره منتهی به سال مالی ۱۴۰۳، شرکت توانسته است در شرایط سخت اقتصادی، تراز عملیاتی خود را حفظ کرده و برخی پروژه‌های مهم خود را به سرانجام برساند. هرچند نوسانات نرخ ارز و افزایش هزینه‌های تولید، فشارهایی به سودآوری شرکت وارد کرده، اما انعقاد قراردادهای جدید، نشانه‌ای از حفظ جایگاه شرکت در بازار پروژه‌های صنعتی است.
فاراک از نظر سودسازی، وابستگی زیادی به روند پیشرفت پروژه‌ها دارد. بنابراین در برخی دوره‌ها ممکن است سودآوری آن با تأخیر ثبت شود. با این حال، وجود سبد متنوع پروژه‌ها باعث شده تا جریان درآمدی آن در بلندمدت متعادل باقی بماند.
نسبت‌های کلیدی
با تکیه بر تحلیل کیفی می‌توان چنین برآورد کرد:
-
حاشیه سود ناخالص و عملیاتی: در پروژه‌های موفق، در سطح قابل قبول است ولی تأخیر یا افزایش هزینه‌های عملیاتی می‌تواند آن را کاهش دهد.
-
بازده حقوق صاحبان سهام (ROE): متأثر از ساختار سرمایه و سود خالص متغیر، معمولاً در بازه متوسط صنعت قرار دارد.
-
نسبت بدهی: با توجه به حجم پروژه‌ها، شرکت ناگزیر به استفاده از تسهیلات بانکی بوده، اما تلاش شده ساختار بدهی کنترل‌شده باشد.
-
نسبت نقدینگی: به دلیل ماهیت پروژه‌محور، نوسان‌پذیر است و نیاز به مدیریت فعال جریان نقد دارد.
مزیت رقابتی
مهم‌ترین مزیت فاراک، تجربه بالا در اجرای پروژه‌های صنعتی عظیم و وجود نیروی انسانی متخصص در حوزه مهندسی، طراحی و اجراست. این شرکت دارای زنجیره کامل مهندسی، تأمین، ساخت، نصب و راه‌اندازی است که آن را در جایگاهی منحصربه‌فرد در کشور قرار داده است.
وجود زیرساخت‌های گسترده فنی، کارگاه‌های پیشرفته، ظرفیت تولید بالا و همچنین روابط طولانی‌مدت با کارفرمایان بزرگ، از دیگر مزایای رقابتی شرکت محسوب می‌شود. توان داخلی‌سازی قطعات پیچیده، آن را در شرایط تحریمی به یک مزیت استراتژیک برای صنایع کشور تبدیل کرده است.
ساختار درآمدی
فاراک یک شرکت پروژه‌محور است. بنابراین درآمد آن ناشی از اجرای پروژه‌هایی در حوزه نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد، نیروگاه، حمل‌ونقل و تجهیزات سنگین صنعتی است. عمده قراردادها با سازمان‌ها و نهادهای دولتی یا شبه‌دولتی منعقد می‌شود و معمولاً بلندمدت هستند.
جریان نقدی شرکت تابع زمان‌بندی اجرای پروژه‌ها و پرداخت‌های کارفرماست. در برخی موارد، تأخیر در تأمین مالی پروژه‌ها یا پرداخت مطالبات، بر عملکرد کوتاه‌مدت شرکت تأثیر می‌گذارد.
عوامل مؤثر بر سودآوری
عوامل متعددی بر عملکرد سودآوری فاراک اثرگذار هستند:
-
نرخ ارز: بر قیمت تجهیزات وارداتی و درآمد پروژه‌های ارزی تأثیر مستقیم دارد.
-
نوسانات قیمت فلزات: به دلیل مصرف بالا در پروژه‌ها، نوسان قیمت ورق، آلیاژ و فولاد، اثر زیادی بر هزینه‌ها دارد.
-
بودجه عمرانی دولت: مستقیم‌ترین عامل در فعال شدن یا رکود پروژه‌ها.
-
هزینه‌های انرژی و دستمزد: سهم بالایی در ساختار هزینه‌ای پروژه‌ها دارند.
-
ریسک‌های قراردادی: تأخیر در اجرای پروژه، مشکلات با پیمانکاران فرعی یا مسائل حقوقی می‌تواند حاشیه سود را تحت فشار قرار دهد.
تحلیل ریسک‌ها
ریسک‌های سیستماتیک:
-
کاهش بودجه‌های دولتی و عمرانی
-
نوسانات نرخ ارز و قیمت فلزات
-
تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت واردات قطعات خاص
ریسک‌های اختصاصی:
-
تمرکز بالا بر پروژه‌های خاص
-
فرسودگی بخشی از تجهیزات و خطوط تولید
-
وابستگی به چند مشتری عمده
-
مشکلات احتمالی در وصول مطالبات
نقدشوندگی سهم
سهم فاراک به‌طور کلی از نقدشوندگی متوسط رو به بالا برخوردار است. در مقاطع خبری مهم مانند افشای اطلاعات، انعقاد قرارداد جدید یا انتشار گزارش‌های عملکرد فصلی، واکنش بازار سریع و چشمگیر است.
سهامداران حقوقی و عمده نیز در واکنش به تحولات کلان، نقش مؤثری در نوسانات قیمتی سهم دارند. شناوری قابل قبول سهم، آن را برای معامله‌گران میان‌مدت و نوسانی جذاب کرده است.
گزارش‌دهی و شفافیت
فاراک طی سال‌های اخیر تلاش کرده با انتشار منظم گزارش‌های ماهانه و فصلی در کدال، تصویر شفافی از فعالیت‌های جاری خود ارائه دهد. با این حال، اطلاعات تکمیلی در مورد جزئیات پروژه‌ها، وضعیت مالی قراردادهای در حال اجرا، و زمان‌بندی دریافت مطالبات می‌تواند به شفافیت بیشتر کمک کند.
چشم‌انداز شرکت
بررسی چشم‌انداز فاراک، نویدبخش آینده‌ای فعال‌تر است:
-
توسعه صادرات تجهیزات صنعتی به بازارهای منطقه‌ای
-
عقد قراردادهای جدید در حوزه پتروشیمی و نیروگاه‌های داخلی
-
نوسازی ماشین‌آلات و ارتقاء بهره‌وری در خطوط تولید
-
افزایش عمق ساخت داخل و کاهش وابستگی به واردات
-
تبدیل شدن به پیمانکار اصلی EPC در برخی پروژه‌های ملی