مقدمه
در این مقاله به تحلیل سهم جوین، متعلق به شرکت کشت و صنعت جوین، می‌پردازیم؛ شرکتی که با تمرکز بر زنجیره ارزش گندم ـ از زراعت تا تبدیل به آرد، سبوس و خوراک دام ـ جایگاهی شناخته‌شده در صنعت غذایی کشور دارد. بنگاه‌های فعال در این حیطه، نه‌تنها تحت تأثیر قیمت‌گذاری دستوری آرد و نان قرار می‌گیرند، بلکه عملکرد آن‌ها تا حد زیادی وابسته به سیاست‌های یارانه‌ای، نرخ خرید تضمینی گندم، هزینه انرژی و وضعیت زیرساخت لجستیک است. ازاین‌رو، بررسی دقیق جایگاه و عملکرد جوین می‌تواند برای سرمایه‌گذاران بنیادی، تحلیل‌گران حرفه‌ای و همچنین مخاطبان عمومی، دیدگاهی جامع از فرصت‌ها و ریسک‌های پیشِ رو فراهم سازد. هدف این نوشتار آن است که تصویری بی‌طرفانه، کاربردی و قابل‌فهم ارائه دهد تا همه ذی‌نفعان بتوانند با اطمینان بیشتری تصمیم‌گیری کنند.
معرفی شرکت کشت و صنعت جوین و نماد بورسی
شرکت کشت و صنعت جوین در دهه ۱۳۷۰ با هدف توسعه یکپارچه بخش کشاورزی و فرآوری گندم در استان خراسان شکل گرفت. واحدهای زراعی گسترده این شرکت، علاوه بر تأمین نیاز کارخانه آرد داخلی، بخش قابل‌توجهی از گندم اصلاح‌شده‌ی محلی را نیز برای فروش بیرونی تولید می‌کنند. کارخانه آسیابانی با ظرفیت قابل‌ملاحظه، توان تبدیل گندم به آرد نول، آرد ستاره، سبوس و خوراک دام را داراست و محصولات جانبی دیگری مانند گلوتن و نشاسته گندمی نیز در خط فرآیند تولید می‌شوند. نماد جوین در بازار دوم فرابورس ایران معامله می‌شود و ساختار سهام‌داری آن ترکیبی از سهام‌داران حقیقی منطقه‌ای، صندوق‌های کالایی و یک هلدینگ کشاورزی است که حضور حقوقی‌های بلندمدت را در ترکیب سهام تثبیت می‌کند.
پیشینه و تحول برند
فعالیت خانواده بنیان‌گذار جوین در حوزه کشت گندم به دهه ۱۳۴۰ بازمی‌گردد؛ اما ورود رسمی به عرصه صنعتی با نصب نخستین خط سورتینگ و آسیاب اروپایی در اوایل دهه ۷۰ رخ داد. توسعه زیرساخت سیلوی بتنی ذخیره ۵۰ هزار تنی، امکان خرید و ذخیره گندم در فصل برداشت را برای کل سال فراهم ساخت؛ بنابراین شرکت از فشار قیمتی فصلی مصون ماند. در دهه ۹۰، با نصب سیستم آسیاب غلطکی مدرن و بخش بوجاری تمام‌اتوماتیک، راندمان تبدیل گندم به آرد ارتقا یافت و ضایعات تا حدود زیادی کاهش پیدا کرد.
جایگاه شرکت در صنعت غذایی ایران
در صنعت آسیابانی و تولید آرد، جوین میان شرکت‌های متوسط رو به بالا قرار دارد. دسترسی مستقیم به مزارع تحت مالکیت و قراردادهای کشاورزی قراردادی با بهره‌برداران منطقه، مزیت هزینه‌ای محسوسی ایجاد کرده است و وابستگی شرکت به شبکه دلالی گندم را کاهش می‌دهد. نزدیکی جغرافیایی کارخانه به بازار مصرف شمال شرق کشور، هزینه حمل آرد را پایین نگه می‌دارد و سرعت تحویل را افزایش می‌دهد. علاوه بر فروش آرد به نانوایی‌ها، شرکت با راه‌اندازی بخش بسته‌بندی آرد کیک و شیرینی، توانسته سهم بازار محصولات خانگی را نیز در خرده‌فروشی‌های زنجیره‌ای افزایش دهد.
عملکرد مالی
اطلاعات منتشرشده برای سال مالی ۱۴۰۳ نشان می‌دهد درآمد فروش جوین، متناسب با افزایش نرخ خرید تضمینی گندم و جهش قیمت فروش فرآورده‌های گندمی، رشد دو رقمی داشته است؛ اما سود خالص به دلیل افزایش هزینه انرژی و رشد دستمزد نیروی انسانی، شیب ملایم‌تری را تجربه کرده است.
-
EPS و DPS: هیئت‌مدیره سیاست تقسیم سود میانه‌رو اتخاذ کرد تا بخشی از سود انباشته صرف تکمیل پروژه تولید نشاسته مقاوم و افزایش ذخیره گندم شود.
-
نسبت P/E: این نسبت در محدوده‌ای قرار دارد که تحلیل‌گران آن را «نزدیک به میانگین صنعت آرد» می‌دانند؛ نه جذابیت حبابی دارد و نه در کف تاریخی معامله می‌شود.
-
تغییرات سودآوری: اجرای طرح بهینه‌سازی خط بوجاری، کاهش ضایعات سبوس و امکان فروش آن به دامداری‌های منطقه، بخشی از فشار هزینه‌ای را جبران کرده است.
بررسی نسبت‌های کلیدی مالی
-
حاشیه سود ناخالص و عملیاتی: حاشیه سود ناخالص به دلیل رشد قیمت گندم تحت فشار بود، ولی فروش سبوس مرغوب و گلوتن با حاشیه بالاتر، سود ناخالص کلی را نزدیک به میانگین پنج‌ساله نگه داشت؛ حاشیه سود عملیاتی نیز با مدیریت هزینه انرژی در دیگ‌های بخار و موتورخانه، افت محدودی داشت.
-
نسبت بدهی: ساختار سرمایه متکی بر حقوق صاحبان سهام، تسهیلات بانک کشاورزی و وام کوتاه‌مدت خرید گندم است؛ نسبت بدهی به‌گونه‌ای مدیریت شده که انعطاف در سرمایه در گردش حفظ شود و شرکت در فصل برداشت توان خرید نقدی گندم را داشته باشد.
-
گردش موجودی کالا: با بهره‌گیری از سیستم سیلوهای مکانیزه و فروش قراردادی آرد، دوره گردش موجودی از متوسط ۷۵ روز به حدود ۶۰ روز کاهش یافت، که سرمایه در گردش را آزادتر کرده است.
-
اثر نرخ مواد اولیه: افزایش قیمت خرید تضمینی گندم و بالا رفتن هزینه کیسه‌بندی ـ به دلیل رشد نرخ مواد پتروشیمی ـ بهای تمام‌شده را بالا برد؛ بااین‌حال، امکان تعدیل نرخ فروش آرد صنعتی، فشار را مهار کرد.
مزیت‌های رقابتی شرکت
۱. یکپارچگی عمودی زنجیره تأمین: تملک مزارع گندم و قراردادهای کشت قراردادی، امنیت تأمین ماده اولیه و قیمت مقرون‌به‌صرفه را به همراه دارد.
۲. تنوع محصول با ارزش افزوده: تولید آرد تخصصی کیک و شیرینی، سبوس فرآوری‌شده، خوراک دام غنی‌شده و گلوتن گندم، سبد درآمدی چند لایه می‌سازد.
۳. موقعیت جغرافیایی استراتژیک: نزدیکی به بازار پرجمعیت خراسان و دسترسی ریلی، هزینه لجستیک را پایین نگه می‌دارد و سرعت تحویل را افزایش می‌دهد.
4. برند شناخته‌شده در آرد خانگی: بسته‌بندی‌های ۱۰ و ۲۵ کیلوگرمی با نشان «جوین»، در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و پلتفرم‌های آنلاین، جایگاه خوبی پیدا کرده و وفاداری مشتری را بالا برده است.
۵. قابلیت صادراتی سبوس: فروش سبوس پلیت‌شده به دامداری‌های ترکمنستان و افغانستان با ارز آزاد، حاشیه سود بالاتری نسبت به بازار داخلی ایجاد می‌کند.
معرفی رقبا و جایگاه سهم در صنعت غذایی
رقبای مستقیم جوین در گروه آسیابانی شامل آردینه (نشاسته و گلوکز)، غپآذر (آرد آذر) و غزر (زرماکارون) هستند. در بخش آرد صنعتی، غزر به دلیل مقیاس تولید بزرگ و یکپارچگی با ماکارونی، حاشیه سود ناخالص بالاتری دارد؛ اما جوین با در اختیار داشتن زمین کشاورزی، ریسک تأمین گندم را کمتر کرده است. در مقایسه با آردینه، جوین مزیت رقابتی خود را در بازار بسته‌بندی خانگی و سبوس غنی‌شده یافته است. رشد تقاضای نانوایی‌های صنعتی برای آرد تخصصی، فرصتی برای بهبود سهم بازار جوین در برابر رقبایی است که تمرکز صرف بر آرد نول دارند.
طرح‌های توسعه‌ای
-
افزایش ظرفیت خط تولید نشاسته مقاوم: نصب دستگاه واکنش حرارتی در مقیاس نیمه‌صنعتی، امکان تولید نشاسته کاربردی برای صنایع لبنی و سس را فراهم می‌کند.
-
به‌روزرسانی سیستم بویلر کم‌مصرف: جایگزینی دیگ‌های بخار قدیمی با مدل دو سوخته، مصرف گاز و گازوئیل را کاهش می‌دهد و حاشیه سود عملیاتی را بهبود می‌بخشد.
-
محصولات نو: معرفی آرد پیتزا با گلوتن تقویت‌شده و بسته‌بندی ۵ کیلویی، نیاز فست‌فودهای شهری را هدف گرفته است.
ساختار درآمدی
درآمد جوین ترکیبی از فروش آرد صنعتی و خانگی، سبوس، خوراک دام غنی‌شده و صادرات محدود گلوتن است. سهم صادرات در سه سال اخیر از حدود تک‌رقمی به محدوده دورقمی رسیده و روند صعودی دارد. افزایش نرخ ارز، ارزش ریالی فروش خارجی را بالا برده و بخشی از فشار افزایش قیمت گندم را پوشش داده است. وابستگی شرکت به واردات قطعات یدکی آسیاب و کیسه پروپیلنی بسته‌بندی، ریسک ارزی ایجاد می‌کند؛ اما استفاده از ارز صادراتی و قراردادهای بلندمدت با تأمین‌کنندگان خارجی، این فشار را کنترل کرده است.
تأثیر عوامل کلان
-
تورم: رشد عمومی قیمت‌ها هزینه انرژی، دستمزد و بسته‌بندی را بالا برد؛ شرکت با تعدیل دوره‌ای نرخ فروش آرد صنعتی، بخشی از این فشار را جبران کرد.
-
سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی: نرخ خرید تضمینی گندم و سهمیه آرد یارانه‌ای مهم‌ترین متغیرهای مؤثر بر سودآوری شرکت هستند؛ تغییر ناگهانی در سیاست یارانه می‌تواند سود شرکت را دچار نوسان کند.
-
نرخ ارز: افزایش نرخ ارز هزینه واردات قطعات و کیسه را بالا برد، ولی ارزش فروش صادراتی را نیز ارتقا داد؛ سیاست پوشش ارزی تا حدی نوسان سود را متعادل ساخت.
-
امنیت انرژی: قطع گاز در فصول سرد خط تولید را تهدید می‌کند؛ اما ذخیره سوخت مایع و قرارداد تأمین برق اضطراری، ریسک وقفه تولید را کاهش داده است.
تحلیل ریسک‌ها
ریسک‌های سیستماتیک: نوسان نرخ ارز، تغییر سیاست خرید تضمینی گندم، تورم ساختاری و نرخ سود بالای تسهیلات بانکی که هزینه سرمایه در گردش را افزایش می‌دهد.
ریسک‌های غیراقتصادی: خشکسالی و کاهش تولید گندم منطقه، رقابت قیمت‌شکن در بازار آرد خانگی، احتمال آلودگی میکروبی در صورت نقص در سیستم بوجاری و محدودیت صادرات ناشی از تحریم. شرکت با تنوع بازار، پایش کیفی دقیق و پوشش بیمه وقفه کسب‌وکار، اثر این ریسک‌ها را مدیریت می‌کند.
نقدشوندگی سهم غذایی
نماد جوین با شناوری متعادل و حجم مبنای متناسب، نقدشوندگی قابل‌قبولی دارد؛ گرچه مالکیت کشاورزان محلی ممکن است در برخی روزها عرضه شناور را کاهش دهد. حضور صندوق‌های کالایی و سبدگردان‌های بخش کشاورزی، در دوره‌های افت قیمت نقش حمایتی ایفا کرده و ریسک نقدشوندگی کوتاه‌مدت را کاهش می‌دهد.
واکنش بازار به گزارش‌های فصلی و سالانه
تحلیل روند قیمتی نشان می‌دهد بازار نسبت به رشد فروش سبوس و افزایش سهم صادرات واکنش مثبتی بروز می‌دهد؛ در مقابل، جهش هزینه انرژی غالباً باعث رفتار احتیاطی می‌شود. انتشار گزارش سالانه حسابرسی‌شده، به دلیل شفافیت سود تقسیمی و طرح‌های توسعه، معمولاً با افزایش حجم معاملات و تثبیت روند قیمت همراه است.
شفافیت گزارش‌دهی در کدال
جوین در انتشار گزارش فروش ماهانه، افشای اطلاعات بااهمیت و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای، سابقه‌ای منظم دارد. اطلاعیه‌های مرتبط با خرید گندم، به‌روزرسانی پروژه‌ها و تغییرات مدیریتی در مهلت قانونی منتشر می‌شود؛ این نظم گزارش‌دهی اعتماد تحلیل‌گران را افزایش داده و احتمال شوک اطلاعاتی منفی را کاهش داده است.
چشم‌انداز میان‌مدت و بلندمدت سهم و صنعت
در میان‌مدت، افزایش مصرف نان صنعتی، رشد تقاضای آرد تخصصی و توسعه بازار خوراک دام غنی‌شده، فرصت رشد فروش را فراهم می‌کند. در بلندمدت، نوسازی خطوط کم‌مصرف و توسعه محصولات نشاسته مقاوم، می‌تواند حاشیه سود عملیاتی را تثبیت کند. حضور در بازارهای صادراتی آسیای میانه و قفقاز، همراه با ثبات نسبی سیاست‌های ارزی، سودآوری دلاری پایدار ایجاد خواهد کرد.