مقدمه
نماد «تشتاد» متعلق به شرکت صنعتی محور سازان ایران خودرو است که در صنعت خودرو و ساخت قطعات و گروه قطعه‌سازان طبقه‌بندی می‌شود. این شرکت به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان اصلی قطعات کلیدی در زنجیره تولید خودروهای سبک و نیمه‌سنگین فعالیت دارد. سهم تشتاد به دلیل پیوند مستقیم با عملکرد گروه ایران خودرو و همچنین نوسانات بازار خودرو، همواره مورد توجه فعالان بازار سرمایه بوده است. در این تحلیل تلاش شده تا با نگاهی جامع به ابعاد مختلف فعالیت، مالی، ریسک‌ها و چشم‌انداز سهم پرداخته شود.
معرفی شرکت صنعتی محور سازان ایران خودرو و نماد بورسی تشتاد
شرکت صنعتی محور سازان ایران خودرو به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های کلیدی گروه ایران خودرو، مسئولیت طراحی، تولید و عرضه محورهای جلو و عقب، قطعات انتقال نیرو، و دیگر بخش‌های متحرک خودرو را بر عهده دارد. سابقه فعالیت این شرکت به بیش از دو دهه می‌رسد و با توسعه مداوم فناوری‌های تولید و بهره‌گیری از خطوط پیشرفته مکانیزه، توانسته جایگاه مهمی در تأمین قطعات خودروهای سواری و وانت‌های تولید داخل به دست آورد. ورود تشتاد به بازار سرمایه، نقطه عطفی در شفاف‌سازی عملیات مالی و توسعه ظرفیت‌های آن محسوب می‌شود.
جایگاه شرکت در صنعت خودروسازی و اقتصاد کشور
با توجه به نقش اساسی قطعات انتقال قدرت و محورها در ساختار خودرو، شرکت تشتاد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بازیگران در صنعت قطعه‌سازی شناخته می‌شود. سهم بالای آن در تأمین نیاز گروه ایران خودرو، سبب شده تا تغییرات در سیاست‌های تولید، تیراژ و راهبردهای گروه خودروسازی، اثر مستقیم بر عملکرد این شرکت داشته باشد. همچنین، فعالیت تشتاد نقش قابل‌توجهی در ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در زنجیره تأمین قطعه‌سازان دارد.
عملکرد مالی
در سال‌های اخیر، شرکت تشتاد همزمان با افزایش تولید خودروهای داخلی و تغییرات نرخ ارز، توانسته سطح فروش خود را بهبود ببخشد. با این حال، به دلیل ساختار هزینه‌ای بالای تولید، فشار نقدینگی، و مشکلات تأمین مواد اولیه، سودآوری شرکت با نوسان همراه بوده است. در سال ۱۴۰۳ و با تداوم روند افزایشی نرخ ارز، هزینه‌های تأمین قطعات وارداتی رشد کرده که بر حاشیه سود عملیاتی اثرگذار بوده است. با این وجود، افزایش تیراژ تولید خودرو در گروه ایران خودرو تا حدی توانسته از شدت این فشار بکاهد.
بررسی نسبت‌های کلیدی مالی
در تحلیل ساختار مالی تشتاد، نسبت بدهی نسبتاً بالایی مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده وابستگی به تأمین مالی از محل تسهیلات بانکی است. از سوی دیگر، ساختار سرمایه شرکت نیاز به بازنگری و بهبود دارد، به‌ویژه در بخش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی یا تجدید ارزیابی دارایی‌ها. یکی از چالش‌های مهم شرکت، وجود زیان انباشته در ترازنامه است که بخش زیادی از سودآوری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. حاشیه سود عملیاتی با فشار هزینه‌های تولید کاهش یافته اما همچنان با افزایش نرخ فروش در برخی قطعات اصلی، توانسته در برخی فصل‌ها بهبود پیدا کند.
مزیت‌های رقابتی شرکت
مهم‌ترین مزیت رقابتی شرکت تشتاد، انحصار نسبی در تأمین برخی قطعات کلیدی برای ایران خودرو است. نزدیکی جغرافیایی به خطوط مونتاژ خودروساز، پایداری قراردادهای بلندمدت، تخصص فنی در طراحی محور و انتقال نیرو، و سابقه درخشان در تأمین نیازهای خودروساز داخلی از دیگر عوامل برتری این شرکت نسبت به رقبا محسوب می‌شود. علاوه بر این، گام‌هایی در راستای ارتقاء کیفیت تولید، کاهش ضایعات و اتوماسیون فرایندها برداشته شده که می‌تواند به‌عنوان سکوی پرتابی برای توسعه شرکت عمل کند.
معرفی رقبا و جایگاه سهم در بین خودرویی‌ها
تشتاد در میان قطعه‌سازانی قرار دارد که تأمین قطعات خاص و با تکنولوژی نسبتاً بالا را انجام می‌دهند. رقبای اصلی آن شرکت‌هایی هستند که در زمینه ساخت اجزای حرکتی و انتقال قدرت فعالیت دارند. به‌دلیل تنوع محدود رقبا در بخش تولید محورهای تخصصی، شرکت تشتاد از مزیت نسبی برخوردار است. البته شرکت‌هایی در حوزه ساخت پوسته گیربکس، شاسی و مجموعه‌های پیشران نیز به‌طور غیرمستقیم در دسته رقبا قرار می‌گیرند.
اثر طرح‌های توسعه‌ای و محصولات جدید
شرکت در سال‌های اخیر برنامه‌هایی برای توسعه محصولات جدید از جمله محورها و دیفرانسیل‌های نسل جدید برای پلتفرم‌های روز ایران خودرو آغاز کرده است. طرح‌هایی نظیر بومی‌سازی برخی قطعات خاص، ارتقاء کیفی سیستم‌های انتقال نیرو و ورود به بخش صادرات قطعات نیم‌ساخته نیز از جمله مسیرهای توسعه شرکت محسوب می‌شود. این طرح‌ها در صورت تأمین مالی و هماهنگی با گروه مادر، می‌تواند چشم‌انداز عملکرد شرکت را به‌طور جدی بهبود دهد.
ساختار درآمدی: فروش داخلی یا صادراتی
تمرکز اصلی درآمدی شرکت بر فروش داخلی و تأمین نیاز ایران خودرو و شرکت‌های زیرمجموعه آن است. وابستگی بالا به مشتری اصلی، از یک‌سو نقطه قوت (پایداری تقاضا) و از سوی دیگر، یک ریسک بالقوه برای آینده به‌شمار می‌رود. صادرات مستقیم در حال حاضر سهم بزرگی از درآمد شرکت ندارد، اما در برنامه توسعه‌ای، صادرات قطعات نیم‌ساخته و محصولات استاندارد به کشورهای همسایه و منطقه مد نظر قرار گرفته است.
تحلیل ریسک‌ها
فعالیت تشتاد تحت تأثیر دو دسته ریسک عمده قرار دارد: ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک. در دسته نخست، نرخ ارز، نرخ بهره بین‌بانکی، سیاست‌های کلان اقتصادی، نوسانات قیمت مواد اولیه، و تصمیمات ناگهانی دولتی در حوزه خودرو تأثیر مستقیم بر عملکرد شرکت دارند. از سوی دیگر، ریسک‌های عملیاتی مانند تأمین قطعات وارداتی خاص، قطعی برق و گاز در فصول سرد و گرم سال، اعتصابات کارگری، یا کاهش ناگهانی تیراژ تولید خودروساز مادر می‌تواند عملکرد شرکت را مختل سازد. به‌علاوه، نبود انعطاف کافی در سبد مشتریان نیز از جمله چالش‌های اساسی در مدل کسب‌وکار تشتاد است.
نقدشوندگی سهم خودرویی
سهم تشتاد از منظر نقدشوندگی در سطح متوسطی قرار دارد. این سهم به‌صورت روزانه معامله می‌شود اما حجم معاملات به اندازه سهام لیدر گروه خودرویی نیست. درصد شناوری سهم در حدی است که امکان ورود و خروج برای سرمایه‌گذاران خرد را فراهم می‌کند، با این حال، در شرایط رکود بازار ممکن است معاملات با کندی همراه شود. همچنین، سهامداران عمده سهم عمدتاً نهادهای وابسته به ایران خودرو هستند که حمایت‌های مقطعی از سهم در شرایط افت قیمتی مشاهده شده است.
واکنش بازار به گزارش‌های فصلی و سالانه
بازار سرمایه معمولاً به گزارش‌های عملکرد سه‌ماهه و سالانه تشتاد با دقت متوسطی واکنش نشان می‌دهد. دلیل آن نیز تمرکز بیشتر بازار بر نمادهای اصلی خودرویی مانند «خودرو» و «خساپا» است. با این حال، در مواقعی که شرکت موفق به کاهش زیان یا ارائه برنامه مشخص برای توسعه شود، واکنش‌های مثبتی از سوی سرمایه‌گذاران مشاهده شده است. شفافیت گزارش‌ها و کیفیت افشای اطلاعات می‌تواند میزان اعتماد و واکنش بازار را تقویت کند.
شفافیت گزارش‌دهی در کدال و نظم انتشار اطلاعات
تشتاد در انتشار اطلاعات در سامانه کدال عملکرد نسبتاً منظمی داشته است. گزارش‌های میان‌دوره‌ای و صورت‌های مالی حسابرسی‌شده به‌صورت منظم منتشر می‌شوند و اغلب در محدوده زمانی تعیین‌شده قرار دارند. با این حال، کیفیت گزارش‌ها در برخی موارد فاقد توضیح کافی برای تحلیل‌گران است و شرکت می‌تواند با ارتقاء جزئیات افشا، جایگاه خود را در میان سرمایه‌گذاران ارتقاء دهد.
چشم‌انداز میان‌مدت و بلندمدت صنعت خودرو و سهم
با فرض ادامه روند رشد تولید در گروه ایران خودرو، اجرای پروژه‌های ارتقاء کیفی، و تمایل به افزایش داخلی‌سازی قطعات، شرکت تشتاد می‌تواند در میان‌مدت جایگاه خود را تثبیت و در بلندمدت توسعه یابد. اگر برنامه صادراتی به‌درستی پیاده‌سازی شود، وابستگی به بازار داخلی کاهش یافته و مسیر تازه‌ای برای افزایش درآمد و سودآوری شرکت باز خواهد شد. همچنین، در صورت رفع برخی موانع سیاست‌گذاری و مالی، امکان تحول جدی در ساختار سرمایه شرکت نیز فراهم خواهد شد.